Τουρκοκρατία

Τουρκοκρατία χαρακτηρίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία ασκούσε κυριαρχία στον γεωγραφικό χώρο της σημερινής Ελλάδας και γενικά σε περιοχές κατοικούμενες διαχρονικά και όχι μόνο, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, από Έλληνες.

Συμβατικά η οθωμανική περίοδος αρχίζει με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, αν και η διείσδυση των Οθωμανών στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, Μικρά Ασία και Νότια Βαλκανική, ξεκινάει από παλαιότερα. Εάν θεωρήσουμε ότι αυτός ο χώρος ήταν όλη η Μικρά Ασία και η ελληνική χερσόνησος, τότε η οθωμανική παρουσία θεωρητικά αρχίζει από το 1071, αν και η παρουσία των Οθωμανών ως κυριαρχία στην περιοχή εδραιώνεται μόνο κατά τον 15ο αιώνα. Η εξάπλωση των Οθωμανών στον χώρο αυτόν ήταν σταδιακή και προοδευτικά κατέκτησαν όλη την έκταση της σημερινής Ελλάδας, εκτός των Ιονίων νήσων και κάποιων μικρών περιοχών. Οι Έλληνες έκαναν αρκετές επαναστάσεις και τοπικές εξεγέρσεις κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η τελευταία ήταν η Επανάσταση του 1821, μετά την οποία ιδρύθηκε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος και όπου τυπικά τελειώνει η Τουρκοκρατία, αν και δεν έχουν απελευθερωθεί ακόμα όλες οι περιοχές της σημερινής επικράτειας της Ελλάδας, ιδίως στο βόρειο τμήμα της.

Διοίκηση

Ο σουλτάνος βρισκόταν στην κορυφή της κυβέρνησης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αν και ήταν απόλυτος μονάρχης, στην πραγματικότητα δεσμευόταν από την παράδοση και άλλες κοινωνικές συμβάσεις της εποχής του, που αφορούσαν ενίοτε στην κληρονομική μεταβίβαση του αξιώματός του. Οι περιορισμοί που επιβάλλονταν από την παράδοση ήταν κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα. Το Κοράνιο ήταν ο βασικός περιορισμός για την απόλυτη εξουσία του σουλτάνου, λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο, ως ιδιότυπο «σύνταγμα».

Η οθωμανική διοίκηση των επαρχιών χαρακτηρίστηκε από δύο βασικές λειτουργίες. Οι τοπικοί διαχειριστές στις επαρχίες είχαν στρατιωτικό ρόλο και οικονομικό ως εισπράκτορες του φόρου. Η στρατιωτική οργάνωση ήταν φεουδαρχικού χαρακτήρα. Το ιππικό του σουλτάνου ήταν πλήρως οθωμανικό και είχε παραχωρηθεί γη στους ιππείς, σε μεγάλα ή σε μικρά μερίδια, ανάλογα με τον βαθμό των ιππέων. Όλοι οι μη-μουσουλμάνοι απαγορευόταν να ιππεύουν, κάτι που έκανε το ταξίδι και την εσωτερική κινητικότητα δύσκολη. Οι οθωμανοί χώρισαν την Ελλάδα σε έξι σαντζάκια, με κυβερνήτη τον Σαντζάκμπεη, που λογοδοτούσε στον σουλτάνο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1453. Πριν τον χωρισμό σε σαντζάκια, οι οθωμανοί εφάρμοσαν το σύστημα των μιλλέτ, διαχωρίζοντας τους λαούς της οθωμανικής αυτοκρατορίας με βάση τη θρησκεία.

Αυτή η άποψη θεωρείται «μύθος» και «ιστορικό φετίχ» από τον Μπέντζαμιν Μπροντ, ο οποίος πιστεύει ότι πριν από τον 19ο αιώνα οι κοινότητες των μη μουσουλμάνων δεν είχαν μια σταθερή διοικητική οργάνωση.

Το κατακτημένο έδαφος μοιράστηκε σε οθωμανούς ευγενείς, οι οποίοι το διατηρούσαν ως φέουδα (τιμάρια και ζιαμέτ) απευθείας υπό την εξουσία του σουλτάνου. Αυτή η γη δεν μπορούσε να πωληθεί ή να κληρονομηθεί, αλλά επανερχόταν στην κατοχή του σουλτάνου, όταν πέθαινε ο φεουδάρχης. Κατά τη διάρκεια της ζωής τους αυτοί οι οθωμανοί ευγενείς, γενικά ιππείς στο ιππικό του σουλτάνου, ζούσαν καλά με τα έσοδα από τα κτήματά τους, καλλιεργούμενα σε μεγάλο βαθμό από αγρότες.

Οι οθωμανοί βασικά εγκατέστησαν αυτό το φεουδαρχικό σύστημα πάνω στο υπάρχον σύστημα. Οι αγρότες διατήρησαν τη δική τους γη και η κυριαρχία τους πάνω από στη γη τους παρέμεινε κληρονομική και αναπαλλοτρίωτη. Επίσης, δεν επιβλήθηκε στρατιωτική θητεία για τον αγρότη στην οθωμανική διοίκηση. Οι μη-μουσουλμάνοι θεωρητικά απαγορευόταν να μεταφέρουν όπλα, αλλά αυτό το μέτρο εν γένει αγνοήθηκε, ειδικότερα στην Κρήτη.

Ωστόσο, η φορολογία της οθωμανικής διοίκησης ήταν βαριά, περιλαμβάνοντας και «προσφορά παιδιών». Οι οθωμανοί απαιτούσαν ένα αρσενικό παιδί στα πέντε σε κάθε χριστιανική οικογένεια να οδηγείται μακριά από την οικογένεια στο σώμα των Γενιτσάρων για στρατιωτική εκπαίδευση στον στρατό του σουλτάνου. Την οθωμανική διοίκηση ενίσχυαν πολλοί κατασταλτικοί νόμοι και ενίοτε διεπράχθησαν σφαγές κατά του άμαχου πληθυσμού. Επίσης, σε περίπτωση δικαιοπραξίας, ο λόγος των Ελλήνων στο δικαστήριο δεν μετρούσε ενάντια στον λόγο των Οθωμανών.