Αναπαριστώντας τον καπιταλιστικό ρεαλισμό: Κρίση, πολιτική και το οπτικό

Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ - Παράρτημα Ελλάδας διοργανώνουν επιστημονική διεθνή διημερίδα με τίτλο «Αναπαριστώντας τον καπιταλιστικό ρεαλισμό: Κρίση, πολιτική και το οπτικό» την Παρασκευή 23 Νοεμβρίου 2018, ώρες 12:00-20:00 και το Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018, ώρες 14:30-20:30 στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της Thessaloniki PhotoBiennale 2018.
 
Ο όρος «καπιταλιστικός ρεαλισμός» πρωτοεμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1960 από μια ομάδα καλλιτεχνών από το Ντίσελντορφ ως η δυτικογερμανική έκδοση-παρωδία της αμερικανικής Pop Art. Ειρωνικά αυτοπροσδιορισμένος ως «κίνημα», συνδύασε ένα είδος έλξης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη διαφήμιση με μια κριτική της καταναλωτικής κουλτούρας της μεταπολεμικής δυτικογερμανικής κοινωνίας της περιόδου του Γερμανικού Wirtschaftswunder– του «οικονομικού θαύματος». Ο όρος επανεισάγεται κάπου τέσσερις δεκαετίες αργότερα, αυτή τη φορά από τον Bρετανό θεωρητικό Mark Fisher, για να περιγράψει «μια διάχυτη ατμόσφαιρα που καθορίζει όχι μόνο την πολιτισμική παραγωγή αλλά και την εργασία και την εκπαίδευση, λειτουργώντας ως ένα αόρατο φράγμα που περιορίζει τη σκέψη και τη δράση». Αν ο μεταμοντερνισμός αποτέλεσε την πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού, όπως ισχυρίστηκε ο Frederic Jameson, ο καπιταλιστικός ρεαλισμός αποτελεί σήμερα την πολιτισμική λογική του δόγματος TINA (There Is No Alternative) –την αυτοεκπληρούμενη προφητεία της Μάργκαρετ Θάτσερ ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική»– το οποίο αποδείχτηκε το πιο περιληπτικό σλόγκαν για το σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Ο καπιταλιστικός ρεαλισμός δεν είναι παρά η ευρέως διαδεδομένη αίσθηση ότι όχι μόνο ο καπιταλισμός είναι το μόνο βιώσιμο πολιτικό και οικονομικό σύστημα αλλά και ότι είναι αδύνατο ακόμη και να φανταστεί κανείς μια λογική εναλλακτική πραγματικότητα.

Η κεντρική έκθεση της Thessaloniki PhotoBiennale 2018 με τίτλο Capitalist Realism: Συντελεσμένο Μέλλον | Παρελθόν Διαρκείας (Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης / Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης) εμπνέεται από τον όρο υπό την ευρεία έννοια. Συνδεδεμένα με τον ρεαλισμό του ντοκουμέντου, τα έργα που παρουσιάζονται απομακρύνονται σαφώς από τις παραδοσιακές μορφές του όπου κυριαρχεί η εικόνα της φτώχειας και της θυματοποίησης. Αντίθετα, χρησιμοποιούν την ικανότητα της φωτογραφίας να λειτουργεί και να διαβάζεται ως μια ιδιαίτερα κριτική αφήγηση, η οποία δύναται να εκθέσει την αόρατη πολιτική γεωγραφία της εποχής μας. Η διημερίδα «Αναπαριστώντας τον καπιταλιστικό ρεαλισμό: Κρίση, πολιτική και το οπτικό» στοχεύει να στηρίξει και να διευρύνει αυτή την προσπάθεια, παρέχοντας μια πλατφόρμα συζήτησης και έρευνας που θα εξετάζει διάφορες πτυχές του οπτικού και τις σχέσεις του τόσο με ιδεολογικούς όσο και με πολιτισμικούς σχηματισμούς και μορφές σε περιόδους κρίσης.

Η διημερίδα διοργανώνεται από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ – Παράρτημα Ελλάδας, σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και σε επιστημονική επιμέλεια της Πηνελόπης Πετσίνη.