Έκκεντρη Τέχνη (Art Brut / Outsider Art)

Ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει την ευκαιρία να περιηγηθεί σε 50 έργα ανθρώπων που βίωσαν ή βιώνουν κάποια ψυχική διαταραχή, αλλά βρίσκουν ένα συνομιλητή, ένα σύμμαχο ή ακόμα και ένα παράθυρο διαφυγής μέσα από την τέχνη. Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος, διδάκτωρ Α.Π.Θ και εικαστικός, Παύλος Βασιλειάδης «η δημιουργικότητα των καλλιτεχνών αυτών ξεκινώντας σα μια εσωτερική ανάγκη για δημιουργία και σα μια «αυτοθεραπεία», άνοιξε τρεις επιπλέον παράλληλους δρόμους. Ο πρώτος είναι, ότι η Τέχνη αυτή με την ιδιαίτερη αυτή ζωγραφική γλώσσα, αποτελεί πλέον το καινούργιο κομμάτι που προστέθηκε στο σύνολο της τέχνης. Ο δεύτερος, ότι η ζωγραφική αυτή γραφή είναι παράλληλα και μια ιδιαίτερη γλώσσα επικοινωνίας, που είναι πολύ χρήσιμη για την κατανόηση στην ψυχοθεραπεία. Ο τρίτος αφορά στην αποστιγματοποίηση της ψυχικής διαταραχής, καθώς αναγνωρίζεται πλέον η δημιουργικότητα αυτή, σαν ένα μέρος της συνολικής ανθρώπινης εμπειρίας και σαν μια μακρά πορεία, κατά την οποία οι καλλιτέχνες αυτοί έπαψαν να είναι πλέον άτομα/αντικείμενα της αρρώστιας ,αλλά έγιναν άτομα με δική τους ταυτότητα».

Ο ίδιος συμπληρώνει: «Με τον όρο “art brut” εννοούμε μια “ομπρέλα” που καλύπτει την τέχνη που παράγεται από καλλιτέχνες που δημιουργούν έξω από τις επιταγές της κυρίαρχης αισθητικής. Kάθε τέχνη, που είναι έξω από τα κυρίαρχα ρεύματα της τέχνης, την κατεστημένη τέχνη και τον ακαδημαϊσμό. Οι καλλιτέχνες είναι ανεκπαίδευτοι, δεν προέρχονται από κάποιες σχολές, δεν στοχεύουν στην αναγνώριση, είναι έξω από το εμπόριο της τέχνης, δημιουργούν μόνοι τους, είναι απομονωμένοι. Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος για την art brut είναι Outsider Art (τέχνη του περιθωρίου, έκκεντρη, R. Cardinal). Οι καλλιτέχνες είναι εξ ορισμού διαφορετικοί από το κοινό τους και συχνά φαίνεται να είναι δυσπροσαρμοστικοί/ δυσλειτουργικοί (dysfunctional), σε σχέση με το φυσιολογικό, που θεωρεί η κυρίαρχη κουλτούρα».

Από την πλευρά του ο υπεύθυνος του «Ένεκεν», Γιώργος Γιαννόπουλος υπογραμμίζει: «Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης. Ιστορικά εντοπίζεται στα κινήματα χειραφέτησης της ψυχιατρικής που δρομολογούνται κυρίως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και συνδυάζονται με την αποϊδρυματοποίηση και τη βαθύτερη κατανόηση των ψυχικών φαινομένων, εδώ η συμβολή της φροϊδικής ψυχανάλυσης είναι καθοριστική, ταυτόχρονα με την αναγνώριση της καλλιτεχνικής έκφρασης ως σημαντικό τρόπο έκφρασης σε άτομα που αντιμετωπίζουν μια διαφορετική ψυχική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια τέχνη που συγκινεί για τη δύναμη και το βάθος της, που συγκλονίζει με την εκφραστικότητα και την αποτύπωση του ανθρώπινου πάθους».

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ
Στο πλαίσιο της έκθεσης έχουν προγραμματιστεί δυο κύκλοι σεμιναρίων (1, 2 και 15, 16 Δεκεμβρίου 10.00- 13.00). Σχετικά με την Α Ενότητα που έχει τίτλο «Ψυχικό Τραύμα και Τέχνη» ο κ. Βασιλειάδης διευκρινίζει: «Η παρουσίαση αυτή αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης, για το πώς τραυματικά απωθημένα βιώματα καλλιτεχνών εμφανίζονται πολύ αργότερα στο έργο τους. Οι ζωγράφοι που περιγράφονται και που η δουλειά τους παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εμφανή κι επαναλαμβανόμενα, είχαν στην παιδική τους ηλικία σημαντικές τραυματικές εμπειρίες.(J.Miro,S.Dali,De Kooning κλπ). Φαίνεται ότι υπάρχει κάποια συσχέτιση των τότε γεγονότων με το έργο τους αργότερα, δηλαδή υπάρχουν «ίχνη» των τότε γεγονότων, τα οποία εμφανίζονται μετουσιωμένα και μορφοποιημένα μέσα από ασυνείδητες διεργασίες στο έργο τους».

Η Ενότητα Β με τίτλο «Η Τέχνη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές/ EKKENTΡΗ ΤΕΧΝΗ (ART BRUT/ OUTSIDER ART)» αναφέρεται: 

- Στην επίδραση που είχε η ιδέα και το φαινόμενο της τρέλας στο έργο μεγάλων καλλιτεχνών, από την Αναγέννηση μέχρι και σήμερα. Οι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από την ιδιαίτερη αυτή κατάσταση του ανθρώπου, απέδιδαν αριστουργηματικά στα έργα τους τις διάφορες εκφάνσεις της τρέλας και παράλληλα εξέφραζαν και τις πεποιθήσεις και αντιλήψεις της εκάστοτε κοινωνίας για την τρέλα ,αντιλήψεις που συναπαρτίζουν την έννοια του στίγματος.

- Στις αλλαγές και γεγονότα στο τέλος του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα, τόσο στην ψυχιατρική όσο και στην τέχνη, ήταν καταλυτικές όσο αφορά στην ανακάλυψη, αποκάλυψη και αποδοχή της τέχνης των ατόμων με βαριές ψυχικές διαταραχές

- Στην επιρροή της στη μοντέρνα τέχνη τον 20ο αιώνα. Ο ενθουσιασμός που ακολούθησε την ανακάλυψη αυτού του καινούργιου είδους τέχνης οδήγησε στη δημιουργία μεγάλων συλλογών και στην ίδρυση μουσείων, όπως αυτά της συλλογής Prinzhorn (Χαϊδελβέργη), της Art Brut (Λοζάνη), του Gugging (Βιέννη)και άλλων πολλών.

- Στις επιπτώσεις της ψύχωσης στο έργο γνωστών καλλιτεχνών, που μπορεί να είναι ποικίλες, δηλαδή από το να μην επηρεάσει καθόλου το έργο τους, να αλλάξει την ικανότητά τους να εκφράζονται, έτσι ώστε το έργο τους πλέον να μην είναι ποιοτικά στο επίπεδο που ήταν πριν, μέχρι το να έχει ακόμα και ευοδωτική επίδραση στο έργο τους

- Στη δημιουργική αυτή διεργασία που φαίνεται παράλληλα “να ενεργοποιεί βαθύτερα επίπεδα δημιουργικότητας”(L.Navratil 2004).Το τελευταίο αφορά στο φαινόμενο της «δημιουργικής ψύχωσης», συμφωνα με την οποια το συμπτωμα και το παραλληρημα τους μεταπλάθονται σε καλλιτεχνική δημιουργία και εκφράζεται απλά με τα λόγια του ίδιου του V. Gogh: «Η τέχνη είναι ζηλιάρα, δεν θέλει η αρρώστια να έχει το προβάδισμα».

- Στο έργο ψυχωσικών καλλιτεχνών στον ελληνικό χώρο.

Από 9 Νοεμβρίου έως 30 Δεκεμβρίου 2018

Δευτέρα- Παρασκευή 18.00- 21.00

Σεμινάρια: 

Προξένου Κορομηλά 37

6972336261